الف - آزادسازي نرخ هتلها با گردشگري ایران چه مي‌کند؟

آزادسازي نرخ هتلها با گردشگري ایران چه مي‌کند؟

آزادسازی نرخ هتلها از داغ‌ترین موضوعات این روزهای صنعت گردشگری کشور است. این موضوع البته جديد نيست و در چند سال گذشته به تناوب مطرح شده اما اظهارات اخیر رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری که گفت: «مقدمات آزادسازی نرخ هتل ها فراهم شده»، دوباره موضوع را به صدر اخبار رسانه‌ها کشاند. اظهارات آقای سلطانی‌فر بازتاب زیادی داشت و واکنشهایی را برانگیخت. برخی همچون هتلدارها طبعا استقبال کردند و برخی دیگر نیز البته مخالفت. اما آزادسازی نرخ هتلها آنطور که هتلدارها می‌گویند، به نفع هتل‌ها و گردشگری کشور است؟ بیایید بررسی کنیم.

یک- سال گذشته پس از تعطیلات نوروزی، در هنگامه اعلام اعداد و ارقام، رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري گفته بود که از 36 میلیون نفر اقامت در شب، فقط 8 درصد سهم هتل‌ها بوده، 14 درصد از مسافران به اماکن استقرار دولتی رفته‌اند و مابقی هم در کمپ‌های موقت شب‌هاشان را به روز رسانده‌اند. معنای این حرف چیست؟

در بره‌کشان گردشگری داخلی کشور و شلوغ‌ترین روزهای اماکن گردشگري و شهرهای گردشگرپذير کشور، 92 درصد از مسافران ایرانی برای اقامت به هتل‌ها نرفته‌اند. برای اینکار سیاهه‌ای از دلایل می‌توان ردیف کرد اما حتما چیزی که در صدر قرار می‌گیرد انگیزه‌های مالی است. در شرایطی که سهم هتل‌ها در اقامت مسافران کشور چیزی در حد 8 یا 10 درصد است و مابقی مردم توان مالی استفاده از این اماکن را ندارند، به نظرتان آزادسازی نرخ هتل‌ها به نفع هتل‌داران است؟ من اینطور فکر نمی‌کنم. چه بسا که همین 8 درصد سهم آنها از اقامت گردشگران کمتر همبشود و بعضی مشتریان فعلي‌شان به جبر مسائل مالی، از سبد بازاریابی آنها بیرون بیفتند.

دو– از انگیزه‌های آزادسازی نرخها که مدام در تریبونها اعلام می شود، رقابتی کردن بازار اقامت در کشور است. ابراهیم پورفرج، رئیس جامعه تورگردانان در این باره جمله جالبی گفته است. در شرایطی که در اغلب شهرهای ما تعداد هتلهای چهار ستاره و پنج ستاره بسيار اندک است، امکان وقوع چه رقابتی هست؟ مثلا تنها هتل چهار ستاره فلان شهر، در رقابت با کدام هتل دیگر مجبور می شود طبق منطق بازار، قیمتهایش را تعدیل کندو برای غلبه بر رقیب، سطح خدمات را افزایش دهد.

در شرایط فعلی هتلداری کشور، همانطور که آقای پورفرج گفته، آزادسازی نرخها، عملاً دست هتلها را برای اعلام رقم دلخواه باز میگذارد اما در سوی مقابل مولفه‌هایی که باید آنها را برای پیروی از منطق بازار و رقابت مجاب کند، وجود ندارد. در این شرایط مشتری یا باید قیمتی که هتل میگوید را بپذیرد، یا عطای اقامت در هتل را به لقایش ببخشد. چون گزینه دیگری عملا وجود ندارد. گفتن ندارد که این شاید به نفع هتلها باشد اما حتما به نفع گردشگری کشور نیست.

سه- همه خوب می‌دانیم که در صنعت هتلداری نیز نهادهای دولتی و شبه دولتی سهم غیرقابل انکاری دارند. این دست هتلها معمولا به مراجعان آزاد هم خدمات می‌دهند. آنها اگرچه بعضي‌شان در شرایط فعلی همچون بخش خصوصی عمل می کنند، اما به دلیل اینکه الزامی برای تناسب دخل و خرج ندارند، تضمینی نیست که حتما به قواعد منطقی کسب و کار و رقابت پایبند باشند. معنای این حرف می‌تواند این باشد که این دست هتلها در صورت آزادسازی نرخ هتلها، می‌توانند با ارائه قیمت‌هایی که امکان ارائه آنها از هتلهای خصوصی نیست، بازار رقابت را خراب کنند و توازن را به ضرر بخش خصوصی بهم بزنند.

چهار- بله مثل همه چیزهایی که نرخ‌شان قرار است از حیطه دخالت دولت بیرون بیاید، اینجا هم مدام به این استدلال برمی‌خوریم که «آزادسازی به معنای گران‌سازی نیست». اين جمله شاید برای برخی مقاصد گردشگری و برخی هتل‌ها و در بعضی ایام سال درست باشد اما تجربه نشان می دهد، اگر میانگین را در نظر بگیریم نسبتي با واقعيت ندارد. بد نيست تجربه‌ي اخیر آزادسازی نرخ بلیط هواپیما را در نظر بگيرم. اگر مشتری دائمی‌ خطوط هوايي باشید می‌دانید که ادعای گران نشدن بلیط پس از آزادسازي، چقدر بی‌پایه است. گذشته از اینکه بر خلاف اعلام متصدیان، تغییر در سطح خدمات و کیفیت خطوط هوايي نیز به وجود نیامد و صرفا پولی که از جیب مشتری می‌رفت بیشتر شد.

این موضوع را بیشتر هم می توان بررسی کرد اما به نظر می‌رسد با همین چند مورد هم بشود به قضاوتی نسبی از ماجرا دست يافت. در شرایطی که رونق گردشگری داخلی در کشور، در گروی اما و اگرهای متعددی است و اين صنعت با مسائل و مشکلات عدیده ای دست و پنجه نرم می‌کند،آزادسازی نرخ هتلها خلق محدودیتی جدید در راه توسعه آن است.

هتلها اغلب يا مولفه‌های رقابت را ندارند، يا جنانکه اشاره شد امکانِ آن را. براي اينکه سهم حداقلي هتلها از بازار اقامت گردشگران، از اين که هست کوچکتر نشود و براي حمايت از اندک گردشگراني که هتلها را براي اقامت انتخاب مي‌کنند، براي آزادسازي نرخها شايد بايد کمي بيشتر صبر کرد.