راهنمای کتاب / «شعر و کودکی»؛ قیصر امین پور؛ نشر مروارید
بازگشت به کودکی
بخش فرهنگی الف، 3 مهر 93
3 مهر 1393 ساعت 14:30
شعر و کودکی
نویسنده: قیصر امین پور
ناشر: مروارید، چاپ پنجم ۱۳۹۲
شمارگان ۱۱۰۰ نسخه
۱۳۰ صفحه، ۶۹۰۰ تومان
فروشگاه اینترنتی شهر کتاب، این کتاب را تا یک هفته پس از معرفی، با ۱۰% تخفیف ویژه عرضه میکند، در صورت تمایل اینجا کلیک کنید.
****
قیصر امین پور زود از میان ما رفت، آنهم درست در زمانی که به پختگی خود رسیده بود و شعرِ پرشورش را با شعور پیوند میزد؛ حاصل آنهم موفقیت واپسین آثارش بود که بهمذاق خاص و عام خوش میآمد. حتی فارغ از مرزبندیهای شاعران منتصب به جریان انقلاب یا آنها که شاعران طیف روشنفکر خوانده میشدند، شعر قیصر طرفداران خود را داشت. خلاصه آنکه چنان بود که نه اینان و نه آنان نمیتوانستند او را نادیده بگیرند.
قیصر امین پور گذشته از اشعارش، آثار دیگری نیز دارد که کتاب حاضر «شعر و کودکی» نیز در این دسته جای میگیرد و درباره شعر و شاعری نوشته شده و نشان از تلاش او برای درک بهتر و علمیتر شعر دارد. هر چند خود او فروتنانه اکراه داشت که این نوشتهها را نظریهپردازی بخوانند:«در این دفتر نه سودای مکتب سازی داشتهام، نه هوا و ادعای نظریهپردازی در دل. تنها نکته و بلکه نقطهای بود که به نظر میرسید اگر به نظر شما نیز برسد، بد نباشد.»
نکته کلیدی و محوری قیصر در کتاب حاضر طرح این نکته است که آیا شعر نوعی بازگشت به کودکیست؟ قیصر این سؤال را در حالی طرح میکند که باور دارد ارائه تعریفی واحد و کامل از شعر که همگان آن را بپذیرند، میسر نیست: « اگرچه میدانیم شعر روحی است سرکش و وحشی که بهسادگی تن به بوته تنگ آزمایش نمیدهد، و دریایی است کران ناپدید و کناره ناپذیر که در لولهی تنگ آزمایش نمیگنجد... قصد ما در اینجا پرداختن به نظریهها یا نظریهپردازی درباره شعر و هنر نیست، بلکه تنها میخواهیم بدانیم آیا میتوانیم از دستاوردهای روشنگرانه روانشناسی، پرتویی بر محدودهی نامحدود و نامعلومِ ذهن شاعر بیفکنیم، بیآنکه دست و پای خویش، یا پروبال شعر را در چهارچوب نظریهای خاص ببندیم.
نویسنده با اذعان بر اینکه تحقیق علمی و عینی در شعر، اگرنه محال که امری بسیار دشوار است، کوشیده با برقراری چنین معادلهای، از دستاوردهای علمی، برای تجزیه و تحلیل طرف دیگر یعنی کودکی استفاده کرده و از رهگذر این معادله برای شناخت بهتر شعر مدد بگیرد و به تعبیر خود «چراغی را که در خانه کودکی روشنشده است بهوسیله آیینهای به خانه تاریک شعر بتابانیم.»
با اتخاذ چنین رویکردی، قیصر امین پور در کتاب حاضر، در دو فصل به توضیح و تبیین ایده خود که بهطور خاص مبتنی بر نظریات روانشناختی کودک است میپردازد. در فصل نخست او مراحل تحول و شناخت کودک از دیدگاه پیاژه را مطرح ساخته و بر این اساس آن را به سه قسمت تقسیم میکند: نخست دوره حسی و حرکت (دو سال اول زندگی)؛ دیگری دوره عملیات عینی که خود دو بخش دارد (دو تا هفت سال و هفت تا دوازده سال) و دستآخر نیز دوره عملیات صوری یا قیاسی ( از دوازده تا پانزدهسالگی).
فصل دوم کتاب نیز به ویژگیهای بازگشت به کودکی اختصاصیافته است و نویسنده با شناسایی این ویژگیها، به استخراج نمونههای مشابه آن بهعنوان ویژگیهایی از شعر و شاعری نیز پرداخته است.
چه با محتوا و فرم طرح ایدههای امین پور در این کتاب موافق باشیم یا نباشیم، نمیتوان منکر جذابیت ایدههایی شد که در قالب این کتاب مطرح میکند. او در این کتاب با ارجاع به اشعار شاعران شناختهشده (معاصر و غیرمعاصر) میکوشد نشانههایی برای قیاس همانندی تفکر کودک و تخیل شاعر بیابد. برای نمونه درجایی از کتاب با طرح این نکته که کودک در زمان حال زندگی میکند و گذشته و آینده معنایی برای او ندارد. به سراغ نمونههایی از اشعار شاعران میرود و چنین نتیجه میگیرد که شاعران نیز اگرچه اشعارشان متضمن معانی مختلف است، اما گاه چنین مینمایند، و از این رهگذر به نسبت همانند زمان برای شعر و کودکی میپردازد. چنین مصادیقی که برگرفته از ویژگیهای کودک و کودکی و ردیابی شاخصهای مشابه از شعر و شاعریست در کتاب فراوان است.
سرانجام سخن اینکه، قیصر امین پور این فرض را می پذیرد که نه شعر الزاماً بازگشت به کودکیست و نه با چنین نظریهپردازیهایی میتوان تکلیفش را یکسره مشخص کرد و به تعریفی دقیق و واحد رسید که شعر چیست. بنابراین تمام تلاش او در این دفتر و با طرح این نکات تأملبرانگیز، تنها فراهم آوردن بستری برای درک و تبیین وجوهی از شعر است.
قیصر کتابش با نقل روایتی از انجیل آغاز کرده که می تواند حسن ختامی براین مختصر باشد:
«نزد عیسی مسیح آمدند و گفتند: چه کسی در ملکوت آسمان نزد خدا بزرگتر است؟
آنگاه عیسی طفلی را در میان ایشان به پای داشت و گفت: هرآینه به شما میگویم تا بازگشت نکنید و مثل طفل کوچک نشوید، هرگز به ملکوت آسمان راه نمییابید.» (انجیل متی باب ۱۸)
کد مطلب: 243015
آدرس مطلب: http://alef.ir/vdccs1qip2bq0x8.ala2.html?243015