جهان کودکانه کتاب/ «بز زنگوله پا»؛ احمد شاملو؛ چشمه
چگونه دوست و دشمن را بشناسیم؟!
نیره رحمانی، 15 دی 1395
15 دی 1395 ساعت 10:37
«بز زنگوله پا»
نویسنده: احمد شاملو
ناشر: چشمه، چاپ اول 1395
36 صفحه، 15000 تومان
شما می‌توانید کتاب «بز زنگوله پا» را تا یک هفته پس از معرفی با ۱۰ درصد تخفیف از فروشگاه اینترنتی شهر کتاب خرید کنید.
*****
«بز زنگوله پا» پنجمین عنوان از آثار احمد شاملو در حوزه ادبیات کودک و نوجوان است که توسط نشر چشمه در مجموعه کودکانه‌های بامداد منتشر شده است. پیش از این در مجموعه کودکانه‌های بامداد «ملکه سایه‌ها»، «خروس زری پیرهن پری»،« قصه‌ی هفت کلاغون» و « قصه‌ی دخترای ننه دریا» وارد بازار کتاب شده بودند. روایت‌های فولکلوریک احمد شاملو چه در قالب شعر و چه در قالب داستان تاکنون به اشکال گوناگون منتشر شده اند، اما آنچه مجموعه حاضر را در این بین قابل توجه می‌سازد سلیقه‌ای است که ناشر در انتشار آنها بکار برده و حاصل ارائه آثاری با کتاب پردازی‌هایی شکیل و درخور اعتناست.
اهمیت این نکته وقتی روشن می‌شود که این مجموعه را از منظر مخاطب شناسانه مورد توجه قرار دهیم. بی‌تردید رابطه‌ای که یک کودک با کتاب برقرار می‌سازد از تفاوت‌های اساسی در مقایسه با آدم بزرگها برخوردار است. مخاطب بزرگسال از طریق خواندن با کتاب ارتباط برقرار می‌کند اما کودکان به خصوص وقتی که هنوز خواندن را بلد نباشند از طریق تماشا کردن با کتابها ارتباط می‌گیرند، چه زمانی که صرفا آن را ورق می‌زنند و چه زمانی که بزرگترها آن را برایشان می‌خوانند. مخاطب بزرگسال بعد از خواندن کتاب آن را سرجای خود می‌گذارد (در کمد یا کتابخانه) اما یک کودک امکان دارد کتاب را در بازی‌های کودکانه‌اش مشارکت دهد و یا حتی هنگام خواب به آغوشش بگیرد و با آن به خواب برود.
از چنین جنبه‌هایی که چاپ خوب و جلد سخت این کتابها و همچنین برخورداری از نقاشی‌هایی زیبا و متناسب با روحیه و فرهنگ ایرانی امتیازهایی ویژه را برای مجموعه کودکانه‌های بامداد به همراه آورده است.
در زمانه‌ای که بخش قابل توجهی از کتابهای کودک و نوجوان بازار را آثار ترجمه‌ای تشکیل می‌دهند که خوب یا بد خاستگاه فرهنگی دیگری دارند، انس دادن کودکان با کتابهایی که از دل فرهنگ و باورهای ایرانی بیرون آمده باشند و علاوه بر برخورداری از فضای لطیف، دارای پیامهای مفید اخلاقی و انسانی برای بچه باشند، از اهمیتی چند برابر برخوردار است؛ به خصوص اینکه آثار حوزه کودک و نوجوان توسط نویسندگان و شاعران نامداری در حد و اندازه احمد شاملو نوشته شده‌اند، نه تنها از نمونه‌های وارداتی ترجمه شده هیچ کم ندارد که از بخش قابل توجهی از آنها نیز ارزنده‌تر هستند. بز زنگوله پا نیز از این قاعده مستثنی نیست.
کودکانه‌های بامداد به لحاظ نوع روایت، یا شعرند همانند قصه‌های ننه دریا؛ و یا آمیزه‌ای از شعر و نثرند همانند خروس زری و پیرهن پری و همچنین بز زنگوله پا که البته در مورد بززنگوله پا اگر چه نثر به شعر غلبه بارزی دارد، اما نثر این داستان نیز در عین سادگی از ریتم و آهنگ درونی خاص خود برخوردار است که حاصل احاطه شاملو بر زبان و استفاده خلاقانه از کلمات در ساختار جمله است.
بز زنگوله پا یا داستان شنگول و منگول یکی از شناخته‌شده‌ترین داستانهای فولکلوریک کودکانه ایرانی است که اغلب از زبان مادرها و مادربزرگ‌ها برای بچه‌ها روایت شده‌اند. اولین بار ظاهرا صادق هدایت بود که این داستان کودکانه را در پژوهش‌های خود در زمینه فرهنگ عامه و ادبیات فولکلوریک ثبت و ضبط کرد. احمد شاملو در کتاب کوچه‌اش سه روایت از این قصه را ارائه کرده، یکی روایتی که صادق هدایت ثبت کرده بود و شکل کوتاهی از این داستان است. نسحه دوم داستان بز زنگوله پا به روایت خود شاملو و دست آخر هم روایت تاجیکی آن که به لهجه تاجیکی ثبت شده و جای شنگول و منگول و حبه انگور بدل به آلول، بلول، خشتک سر تنور شده‌اند!
یکی از ویژگی‌های مجموعه کودکانه‌های بامداد در نشر چشمه، نقاشی‌ها و تصویرسازی‌های این کتابهاست که اختصاصا برای این مجموعه انجام شده‌اند. انتخاب سبک مورد استفاده در این تصویرسازی‌ها تناسب محسوسی با حال و هوا و مضمون داستانها دارد، در بز زنگوله پا، علیرضا اسدی کار تصویرسازی را بر عهده داشته که در شکل‌گیری جذابیت‌های بیشتر این کتاب برای بچه‌ها نقشی تعیین کننده داشته است. اهمیت این تصویرسازی‌ها زمانی بیشتر جلوه می‌کند که توجه داشته باشیم کودکانی که خواندن و نوشتن را نیاموخته‌اند، در واقع هنگام تماشای عکسهای آن کتاب به بازخوانی داستان مشغول می‌شوند. تصویرسازی‌های اسدی از این قابلیت برخوردارند که سیر روایی داستان را از طریق تصویر و تجسم ذهنی کودکان در اختیارشان قرار دهد.
بز زنگوله پا داستانی است درباره خوبی و بدی، دوستی و دشمنی؛ داستانی که به کودکان می آموزد که باید توانایی تشخیص دوست و دشمن را از یکدیگر داشته باشند و در عین حال این داستان روی تلاش برای احقاق حق نیز تاکید دارد و از همین روست که وقتی بز زنگوله پا با پیروزی بر گرگ، شنگول و منگول را نجات می‌دهد و با خود به خانه بازمی‌گرداند؛ شاملو با این جمله پایان قصه را می‌بندد : «قصه ما به سر رسید/ ظالم به خونش نرسید»
کد مطلب: 431557
آدرس مطلب: http://alef.ir/vdccpsq0m2bq1p8.ala2.html?431557