الف - راستی‌آزمایی فعالیت‌های هسته‌ای ایران به اجرای برجام منجر شد

راستی‌آزمایی فعالیت‌های هسته‌ای ایران به اجرای برجام منجر شد

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم‌زمان با آغاز سال نو میلادی فهرستی از دستاوردهایش در سال 2016 منتشر کرده و گزارش خود از راستی‌آزمایی و نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران را یکی از این دستاوردها دانسته است.

به گزارش ایسنا، اساسنامه آژانس بین المللی انرژی اتمی در 23 اکتبر در مقر سازمان ملل به تصویب رسید و سرانجام در 29 ژوئیه 1957 اجرایی شد. سال جدید میلادی شصتمین سال تاسیس آژانس بین المللی انرژی اتمی خواهد بود.

- ایران

آژانس در آستانه شصتمین سالگرد تاسیس خود فهرستی از دستاوردهای خود در سال 2016 منتشر کرده است که در راس آنها گزارش یوکیا آمانو مدیر کل آژانس در ماه ژانویه قرار دارد که منجر به اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) شد. آژانس در این گزارش تاکید کرد که ایران گام های مقدماتی لازم که در ضمیمه چهارم برجام تعیین شده است را تکمیل کرده است، توافقی که در ژوئیه 2015 میان ایران و گروه 3+3 و اتحادیه اروپا حاصل شد.

شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز در اوت 2015 بنا به درخواست شورای امنیت سازمان ملل به آمانو اجازه داد تا به راستی آزمایی و نظارت بر اجرای تعهدات مرتبط هسته ای ایران طبق برجام بپردازد. اجرای برجام آغاز یک مرحله جدید در روابط میان ایران و آژانس بود.

برای اطمینان از راستی‌آزمایی و نظارت موثر و مناسب بر تعهدات مرتبط هسته‌ای ایران در برجام، یک دفتر جدید راستی آزمایی پادمان ها در ایران تاسیس و نظارت آنلاین غنی سازی ایران به صورت 24 ساعته برای اطمینان از سطح غنی سازی ایران تا 3.67 درصد طبق برجام آغاز شد.

- امنیت هسته ای

اجرایی شدن توافق امنیت هسته‌ای در ماه مه یک گام مهم در تقویت امنیت هسته‌ای در سراسر جهان بود. اصلاحیه کنوانسیون محافظت فیزیکی از مواد هسته‌ای کشورها را به طور قانونی ملزم کرد تا در استفاده‌های داخلی، ذخیره و انتقال از تاسیسات و مواد هسته‌ای محافظت فیزیکی انجام دهند، مساله‌ای که در متن اصلی کنوانسیون، تصویب شده در سال 1979 به آن اشاره نشده است. در اواخر سال 2016 نقش مهم آژانس به عنوان تریبون جهانی تقویت امنیت هسته ای در کنفرانس بین‌المللی امنیت هسته‌ای به رسمیت شناخته شد. این کنفرانس یک هفته ای که در ماه دسامبر برگزار شد، فرصتی بود برای تبادل دیدگاه ها درباره راه های ارتقاء امنیت هسته ای جهانی که بیش از دو هزار شرکت کننده را از 139 کشور عضو و 29 سازمان، شامل 47 نفر در سطح وزیران کشورهای عضو به خود جلب کرد. در این کنفرانس بر لزوم ارتقاء امنیت هسته ای در سطح ملی، منطقه ای و جهانی و به علاوه هوشیاری نسبت به تهدیدات علیه امنیت هسته ای و لزوم به کارگیری اقداماتی برای مقابله با خرابکاری ها در این زمینه تاکید شد.

- ایمنی هسته ای

در سال 2016 یک برنامه قوی برای انجام بررسی های دقیق به درخواست کشورهای عضو به تقویت ایمنی هسته ای در جهان کمک کرد. یکی از این ماموریت های قابل توجه خدمات بازبینی نظارت هماهنگ در ژاپن انجام گرفت که در آن تیم کارشناسی به این نتیجه رسید که هیات نظارت بر ایمنی هسته ای و تشعشعات از زمان ایجاد آن در 2012 از خود شفافیت و استقلال نشان داده است. آفریقای جنوبی نیز برای اولین بار میزبان خدمات بازبینی نظارت هماهنگ به شکل کامل آن بود، در حالی که چین به عنوان کشوری که بالاترین تعداد راکتورها را در جهان دارد، میزبان این هیات به صورت کامل آن نبوده است.

شورای حکام در ماه ژوئن مدیریت و رهبری ایمنی هسته ای را به تصویب رساند که اعلام کرد در آژانس باید روی به روز رسانی تمام الزامات ایمنی عمومی که مربوط به تمام فعالیت ها و تاسیسات هسته ای است، کار کند. این اقدام یک بخش مهم از استانداردهای ایمنی آژانس را شکل می دهد که بیش از 100 اطلاعیه دارد و اغلب آنها مربوط به موضوعات فنی خاص هستند.

- زیکا

آژانس بین المللی انرژی اتمی برای کمک به کشورهای آمریکای لاتین و حوزه کارائیب برای مقابله با ویروس زیکا وارد عمل شد و از تکنیک استریل حشرات به عنوان بخشی از استراتژی هماهنگ کنترل این مساله استفاده کرد. این اقدام در همکاری با سازمان بهداشت جهانی و مقامات کشورها در حوزه بهداشت و سلامت انجام شد. آژانس بین المللی انرژی اتمی همچنین به کشورها کمک کرد تا یک تکنیک برگرفته از فناوری هسته ای را برای مبارزه با ویروس زیکا به کار گیرند.

- توسعه پایدار

آژانس بین المللی انرژی اتمی در سال 2016 نیز همکاری های بین المللی در زمینه علم هسته ای را هماهنگ و رهبری کرد و استفاده از فناوری هسته ای برای توسعه پایدار را ارتقا داد. آژانس می گوید که به شکل منحصر به فرد برای کمک به کشورها قرار داده شده است، تا به علم و فناوری هسته ای که می تواند سهمی بزرگ در صنعت، انرژی، بهداشت و سلامت، کشاورزی، حفاظت از محیط زیست و دیگر حوزه ها داشته باشد، دسترسی پیدا کنند.

همکاری آژانس با 17 مورد از اهداف توسعه پایدار سازمان ملل در مجمع علمی 2016 که در ماه سپتامبر برگزار شد، به نمایش گذاشته شد و نشان داد که فناوری های هسته ای تا چه اندازه به ارتقاء سطح سلامت بشر و حیوانات، رسیدگی به تغییرات آب و هوا، افزایش دسترسی به انرژی و محافظت از سیاره زمین کمک کرده است.

- توافق تغییرات آب و هوایی

توافق تجهیزات آب و هوایی پاریس در چهارم نوامبر 2016 پیش از کنفرانس تغییرات آب و هوا در مراکش به اجرا در آمد که در این جریان، آژانس با نهادهای دیگر سازمان ملل همکاری نزدیک داشت. این امر اهمیت نقش ابتکار عمل حفظ افزایش میانگین های جهانی زیر دو درجه سلسیوس در مقایسه با سطوح قبل از صنعتی را نشان داد. آژانس همچنین یک نمایشگاه در زمینه انرژی هسته ای و برنامه های هسته ای برگزار کرد و به علاوه اطلاعاتی را درباره فعالیت آژانس در ارتباط با تغییرات آب و هوا ارائه داد، که شامل توافق پاریس، توسعه پایدار و انرژی هسته ای و تغییرات آب و هوایی و انرژی هسته ای می شود.

- لابراتوارهای برنامه های هسته ای آژانس

مشارکت آژانس بین المللی انرژی اتمی با کشورهای عضو به آژانس اجازه داده است تا لابراتوارهای برنامه های هسته ای خود را مدرن سازی کند. ساخت و ساز ساختمان آزمایشگاهی آژانس در حال انجام و قرار است تا سال 2018 کامل شود که توانایی آژانس برای پاسخگویی به چالش های بین المللی در زمینه کشاورزی و غذا، بهداشت بشر و محیط زیست افزایش می دهد.

- رویدادها و کنفرانس های آژانس بین المللی انرژی اتمی

رویدادها و کنفرانس هایی که آژانس در سال 2016 برگزار کرد، فرصتی بود برای رایزنی و ادامه کار در حوزه های مختلف علم و فناوری هسته ای و به توسعه استفاده صلح آمیز از آنها کمک کرد. این نشست ها جنبه های مهم نقش آژانس در ارتباط با امنیت و ایمنی، پادمان، عدم اشاعه، انرژی هسته ای و تحقیق و توسعه را نشان داد.