الف - پرستاران دلسوز؛ دلسوز ندارند/ تفاوت دریافتی پزشکان و پرستاران در ایران صدها برابر است/ رشد 300 برابری مهاجرت پرستاران در سال های اخیر

پرستاران دلسوز؛ دلسوز ندارند/ تفاوت دریافتی پزشکان و پرستاران در ایران صدها برابر است/ رشد 300 برابری مهاجرت پرستاران در سال های اخیر

در روال درمان یک بیمار، این موضوع مطرح است که مراقبت‌ها پس از یک عمل جراحی، اگر مهتر از فرآیند جراحی نباشد قطعاً از آن کم اهمیت تر نیست. در شرح وظایف تعیین‌شده برای نیروهای خدمات درمانی در بیمارستان‌ها، علاوه بر آنکه پزشک مربوطه نقش مراقبت و بررسی حال بیمار را دارد، افرادی هستند که بار مراقبت و تلاش برای بهبود سلامت بیمار بر عهده‌ی آن‌هاست. آری موضوع بحث پرستاران است.

پرستاران بخشی از اعضای جامعه بهداشت و درمان هستند که وقتی آنان را با پزشکان مقایسه می‌کنیم به نکته‌ی جالبی بر می‌خوریم. این نکته همان ماهیت کاری و شاخصه‌ای است که در صورت نمود مطلوب، فرآیند بهبود و درمان یک بیمار را تحت تأثیر قرار می‌دهند. اگر تخصص و تبحر یک پزشک به‌واسطه‌ی مدارک علمی اخذشده و سابقه کاری، تشخیص بیماری و تعیین روال درمان نقطه‌ی مثبت او تلقی می‌شود؛ مراقبت های دلسوزانه‌ی یک پرستار شاخصه‌ی یک پرستار وظیفه‌شناس است.

باوجود ارزش والایی که کار یک پرستار از نظر روال درمانی و از حیث روحیه بخشی به بیماران دارد، همیشه کمبود رسیدگی به این قشر زحمت کش موجبات موضوعات مختلفی را فراهم آورده است. این معضلات موجب می‌شود تا افت روحیه، کاهش کیفیت کاری در برخی از پرستاران و ... موجب نارضایتی شغلی در میان آنان شده و این مسئله در هر شخص نمود خاص خود را داشته است.

مشکلات ذکرشده تنها بخشی از معضلات این قشر است، اما همین موضوعات زمینه‌ساز موضوعاتی شده‌اند که منجر به بوجود آمدن خلل در روند کاری بیمارستان‌ها، مراکز درمانی و همچنین نارضایتی بیماران از نحوه‌ی خدمت رسانی به آنان شده است.

عموماً مشکلات شغلی به نحوی در روند کاری و یا اهداف کاری افراد موثر هستند. جامعه‌ی پرستاری کشور نیز از این اتفاق مستثنا نیست و بی‌توجهی‌ها موجب شده تا برخی از پرستاران کیفیت کاری خود را از دست بدهند و برخی هم تصمیم به‌کار در دیگر کشورها بگیرند.

معاون آموزشي-پژوهشي سازمان نظام پرستاري در گفت‌وگو با شرق، بحث مهاجرت پرستاران به دلیل شرایط کاری را به‌صورت تفصیلی مورد بررسی قرار داده است.

به گفته‌ی ژاله عزتي معاونت آموزشي-پژوهشي سازمان نظام پرستاري، 97 درصد از پرستاران از طرح تحول نظام سلامت به شدت ناراضي هستند. به گفته‌ی عزتی، باوجود آنکه ما از حیث فارغ‌التحصيل رشته پرستاري کمبودی نداريم؛ اما بسياري از اينان مجوز استخدام بعد از فارغ‌التحصيلي ندارند و این موجب می‌گردد تا بسیاری از اين فارغ‌التحصيلان اقدام به مهاجرت ‌کنند. آمار مهاجرت پرستاران در ساله‌ای اخیر رشد 300 برابری داشته است. این روند موجب شده تا باوجود آمار بالا در تعداد فارغ‌التحصیلان پرستاری، ما با کمبود پرستار مواجه باشیم!

وی در تشریح علل مهاجرت پرستاران به نکات دیگری هم اشاره کرد از جمله اینکه وقتي پرستاري مي‌بيند همکار پزشک ٣٠٠ برابر او دستمزد مي‌گيرد، احترامشان را نگه نمي‌دارند و حجم و فشار کار تا اين حد بالاست که ديگر جايی برای ماندن نمي‌بيند، مي‌گذارد و مي‌رود.

سال گذشته ١٥ پرستار تحصيل‌کرده ما ضمن کار فوت کردند. همه آنها به دليل فشار کاري، کمبود نيرو و نياز شديد مالي مجبور هستند دو نوبت‌کار کنند. در عين آنکه نبود احترام لازم، اجبار براي ساعات اضافي کار و اين فشارها موجب شد تا هر دفعه در يکي از استان‌ها يکي از پرستارانمان را از دست بدهيم. آخرين مورد نيز در استان کرمان بود که پرستار ٣٥‌ساله در بيمارستان به دليل سکته قلبي فوت کرد.

وی در مورد مشکلات طرح تحول سلامت افزود: در طرح تحول سلامت بايد روي نيروها ارزيابي مي‌کرديم. ما نيروي پرستار کافي نداريم. از مريض پول کمتري گرفتند، درست اما آيا خدمات‌رساني هم متناسب است. بخشي که ٤٠ مريض و دو پرستار دارد، چطور مي‌تواند خدمات پرستاري درستي انجام دهد، درحالي‌که اين دو پرستار قبلاً مسئوليت ١٨ نفر را بر عهده داشتند که آن هم باز با قوانين جهاني مطابقت نداشت ولي انجام مي‌شد. اما حال با اجراي طرح تحول سلامت (و افزايش بيماران در بيمارستان‌هاي دولتي) چطور اين پرستار مي‌تواند ٤٠ تا ٤٥ بيمار را تحت مراقبت و نظارت داشته باشد! بايد اول نيروي انساني را تکميل مي‌کرديم. اما وسط کار چه کردند آمدند فکر کردند کمک پرستار تربيت مي‌کنيم و وارد بيمارستان‌ها مي‌شوند. اين خود معضل بسيار سنگيني پيش آورد.

خيلي از اين کمک پرستاران زماني که براي کار وارد بيمارستان‌ها شدند ديدند کارها بسيار تخصصي است و اينها در مورد انجام بسياري از آن، نمي‌دانند و نبايد هم بدانند چون در درس‌هايشان نمي‌خوانند. از نظر ما پيش از اجراي طرح تحول سلامت، نيروي انساني و حقوق آنان مثل تعرفه‌هاي پزشکي تأمين مي‌شد، اما نشد درحالی‌که کار پرستاران چند برابر شده است. براي تعرفه‌هاي پزشکي دو تا سه‌بر ابر انجام شد ولي براي پرستارها يکسان ماند. براي پذيرش، تعداد تخت‌ها و مانند آن نيروي انساني بايد وجود داشته باشد؛ اما اتفاقي که افتاد اين بود که نيروي انساني پرستار ناديده گرفته شد و نتيجه‌اي که به همراه داشت نارضايتي ٩٧درصدي پرستاران از اجراي طرح تحول سلامت است.

ديگر آنکه کمک ‌پرستار بايد يک پرستار مثل خودش باشد يعني به استاندارد جهاني رسيده باشد. اما طرح تحول سلامت نظام پرستاري را دچار چالش بسياري کرده است. در استاني بهياري بوده است که با مجوز از وزارت بهداشت چهار ميليون از افراد مي‌گرفت و آموزش پرستاري مي‌داد. هنوز هم به نظر مي‌رسد اين کار را انجام مي‌دهد. طرح تحول نظام سلامت چطور مي‌خواهد موفق شود وقتي نيروي تحصيل‌کرده پرستار ندارد. اين درحالی‌که است که کشور ايران عضو شوراي جهاني پرستاري است و مي‌توانيم طرح و مشورت‌هاي مناسب با کشورهاي جهان داشته باشيم.

عزتی در خصوص رضایتمندی بیماران از پرستاران گفت: وقتي بيمار تنهاست و حتي اگر پولي را از اين جيب به آن جيب به بيمار رسانده‌اند هم اگر پرستار متخصص و به تعداد کافي بر بالين نباشد چطور مي‌توانند راضي باشند! بيماران به خدمات باليني اعتراض دارند و درست است. ما در اندازه استانداردهاي جهاني نيستيم يعني در ايران براي هر پرستار ١٥ بيمار است اما در استاندارد جهاني هر يك يا چهار بيمار يک پرستار مراقب دارد.

وی در مورد اختلاف فاحش دریافتی پزشکان و پرستاران گفت: تفاوت حقوق پرستار و پزشک در ٩٩ درصد کشورهايي که حرف اول را مي‌زنند حداکثر سه برابر است اما در ايران بالاتر از صدها برابر است و گاهي فيشي که ٥٠٠ برابر بوده است هم داشتيم. اين درحالی‌که است که بسياري از پزشکان مي‌آيند و مي‌گويند ما فقط حق ويزيت يا حق جراحي را مي‌گيريم و مي‌روند بعد همه کارها مي‌ماند و پرستار. خب، در اين شرايط پرستار هم نمي‌تواند همان حقوق هشت سال پيش خود را بگيرد، ولي حقوق همکار ديگر روي صد يا ٥٠٠ برابر باشد.
ناراحت‌کننده اين است که خدمات پرستاري يکي از مهم‌ترين نکات قبل و بعد از عمل است و نگرانی اين وجود دارد که اگر حتي عمل به بهترين شکل هم انجام شود؛ اما پرستار متخصص در بالين نباشد، چه اتفاقي ممکن است بيفتد.

معاون آموزشي-پژوهشي سازمان نظام پرستاري در رابطه با عذرخواهی دکتر هاشمی از پرستاران و وعده‌ی پرداخت بدهی‌ها گفت: اصلاً پرداخت نشد. در ضمن دکتر هاشمي دعوت نظام پرستاري را در همايش روز پرستار که حدود سه هزار پرستار شرکت کرده بودند، نپذيرفتند و تشريف نياوردند و ما جاي ايشان گل گذاشتيم و اسمشان را نوشتيم، درحالي‌که خيلي از مسئولان پزشکي کشور حضور داشتند در نتيجه ما از اين قول ‌و ‌قرارها بي‌اطلاع هستيم و فقط در جاهايي شنيده بوديم به برخي از پرستاران گفته بودند صبر کنيد ببينيم انتخابات چه مي‌شود!

با توجه به اینکه در حال سپری کردن روزهای پایانی دولت یازدهم هستیم و امکان تغییرات در هر وزارت خانه‌ای وجود دارد، عزتی در مورد حفظ کابینه فعلی در حوزه‌ی بهداشت و درمان گفت: نظام پرستاري متفق‌القول حامي روحاني بوديم و اگرچه انتظاراتمان در دولت يازدهم برآورده نشد و انتظارمان اين است با توجه به سخنراني‌هايشان اين عدالت در بخش پرستاري هم در دولت جديد رعايت شود. ما شنيديم ايشان در سخنراني‌هايشان دو بار اسم پرستاران را آوردند و از اين بابت خوشحاليم؛ اما به وزارت دکتر هاشمي براي مطالباتمان چندان اميدي نداريم.

آنچه که از زبان معاونت نظام پرستاری شنیدیم و آنچه را که در مراکز درمانی می‌بینیم موید این نکته است که شرایط پرستاران کشور زیبنده‌ی جایگاه شغلی ایشان نیست و این نابسامانی‌ها در میزان نارضایتی بیماران هم موثر است. فشار بالای کار در مقابل دریافتی بسیار پایین و نامتناسب با دیگر افراد جامعه‌ی پزشکی و به‌ویژه پزشکان، موجب سرخوردگی و کاهش کیفیت کاری پرستاران مشغول به‌کار و یا تصمیم به مهاجرت و فعالیت آنها در دیگر کشورها می‌گردد.

لازم است در این زمینه تصمیمی جدی اتخاذ شود تا هم زحمات عزیزان جامعه‌ی پرستاری گرامی داشته شود و هم با بهبود این وضعیت، روند رسیدگی به بیماران کشور به حد مطلوبی برسد.