الف - اعتدال و میانه روی در اسلام (بخش دوم)

در بخش نخست این سلسله نوشتار با توجه به آیه ۲۸ سوره مبارکه کهف به دستور قرآنی عدم تبعیت از افراط گرایان و تفریط کاران و ارزش بودن اعتدال و میانه روی اشاره گردید و رئیس جمهور منتخب و ملت ایران را شایسته تبریک و تحسین دانستیم. در این بخش نیز به مویدهای دیگری بر اعتدال گرایی اسلام می پردازیم.

قرآن کریم، در سوره بقره آیه ۱۴۳ نیز امت اسلام را امت میانه و وسط می نامد و می فرماید: "و کذلک جعلناکم امة وسطا لتکونوا شهداء علی الناس و یکون الرسول علیکم شهیدا" و این چنین شما را امتی میانه ساختیم تا بر مردمان گواه باشید و پیامبر (صلی الله علیه و آله) هم بر شما گواه باشد.

یکی از واژه هایی که در متون دینی به کرّات استفاده شده، واژه "قصد" می باشد که به معنای میانه روی و اعتدال است. پیامبر گرامی اسلام می فرمایند: «یا ایها الناس علیکم بالقصد، علیکم بالقصد، علیکم بالقصد; ای مردم! بر شما باد به میانه روی، بر شما باد به میانه روی، بر شما باد به میانه روی. (کنز العمال، ج ۳، ص ۲۸ )
برخی روایات، نشانه جهل و نادانی را افراط و تفریط اعلام می کند. امیرالمومنین حضرت علی علیه السلام درباره انسان جاهل چنین خصیصه ای را بیان می فرماید: « لَا تَری الجاهِلَ إلّا مُفرِطاً أَو مُفَرّطاً»; جاهل را نمی بینی، مگر این که یا افراط می کند و یا تفریط (نهج البلاغه، حکمت ۷۰)

در بخش های مختلف نهج البلاغه به کلماتی چون وسط، اوسط، قصد، اقتصاد، عدل، عدالت، اعتدال و ... بر می خوریم که همه به نوعی تزریق رویه و سبک زندگی اعتدالی در اسلام است. که به چند نمونه آن اشاره می نماییم.
عَلیكَ بِالْقَصدِ فِی الاُموُرِ فَمَنْ عَدَلَ عَنِ الْقَصدِ‌ جارَ وَ مَنْ اَخَذَ بِهِ عَدَلَ
بر تو باد به میانه روی در كارها؛ هر كس از میانه روی روی گرداند، ستم می كند و هر كس به آن چنگ زند، ‌عدالت ورزد. (شرح غررالحكم، ج ۴، ص ۲۹۱)

الْیَمینُ وَ الشّمالُ مَضَلَّهٌ وَ الطَّریقُ الْوُسطی هِیَ الجادَّهُ
راست روی و چپ روی، گمراهی است و راه میانه، جاده زندگی است. (نهج‌البلاغه، خطبه ۱۶، ص ۶۹)

وَ لْیَكَنْ اَحَبُّ الْاُموُرِ اِلَیكَ اَوْسَطَها فِی الْحَقِّ وَ اَعْمَّها فِی الْعَدْلِ
باید دوست داشتنی ترین كارها نزد تو، میانه ترین آنها در حق و گسترده ترین آنها در عدالت باشد. (نهج‌البلاغه، نامه ۵۳، ص ۹۹۶)

امید است همانگونه که رئیس جمهور منتخب در مناظره ها، گفتگوی ویژه، سفرهای استانی، مصاحبه ها، مستندهای تلویزیونی و... تاکید داشتند، رویه اعتدالی را سرلوحه و سرمشق فعالیت های خود قرار داده و این توصیه دینی را در زندگی ایرانیان گسترش دهند.