الف - نکاتی در زمینه اصلاح تعرفه آب بخش خانگی از اول مهرماه ۹۴

نکاتی در زمینه اصلاح تعرفه آب بخش خانگی از اول مهرماه ۹۴

۱- اصلاح تعرفه و هدفمند کردن یارانه آب یکی از مسایلی است که در سال های اخیر توسط دولت و مجلس پیگیری شده است. در این زمینه مقام معظم رهبری طی رهنمودی در اول فروردین ۸۸، مسیری را برای اصلاح تعرفه های آب ارایه نموده اند: «آن کسانی که مصرف کمی دارند، از کمکهای دولتی، از کمکهای عمومی بهره‌مند شوند. بعضی‌ها هستند به قدری کم آب مصرف می‌کنند که اگر دولت از آنها پول آب را هم نگیرد، مانعی ندارد. بعضی‌ها ده برابر آنها، بیست برابر آنها آب مصرف میکنند؛ خوب، اینها بایستی هزینه بیشتری بدهند.»

۲- بررسی تجربیات جهانی نیز نشان می‌دهد که کشورهای صنعتی به جای برخورد سخت با مردم و قطع آب مشترکین پرمصرف، با اتخاذ سیاست های اصولی و تصمیمات نرم، هزینۀ مشترکین پرمصرف را افزایش می‌دهند. در این کشورها بر مبنای مدل تعرفه گذاری پلکانی افزایشی (Increasing Block Tariff = IBT) با توجه به مصرف اکثریت مردم،‌ مقدار مشخصی از آب به عنوان الگوی مصرف معرفی می شود و قیمت برای مشترکینی که پایین‌تر از الگو مصرف می کنند، ارزان‌‌تر و برای مشترکینی که بالای الگو مصرف می‌کنند، بسیار گران و به صورت جریمه‌ای تعیین می‌شود. این نحوه تعرفه‌گذاری ضمن تامین درآمد مورد انتظار دولت، فشار افزایش قیمت را از عموم مردم به مشترکین پرمصرف منتقل می‌کند تا این مشترکین رفتار مصرفی خود را اصلاح نمایند یا هزینه آن را بپردازند. به علاوه این سیاست در بسیاری از ایالت ها و شهرهای امریکا، ایتالیا، اسپانیا، پرتغال، بلژیک،‌ لوکزامبورگ و نیز بسیاری از کشورهای در حال توسعه در حال اجرا است.

۳- با وجود آن که در سال های اخیر، تعرفه آب در ظاهر به صورت پلکانی تعیین می‌شود، اما تعرفه پلکان‌های بالای مصرف نیز همچنان یارانه‌ای است و در نتیجه مشترکینی که بیشتر آب مصرف می‌کنند، از یارانه پنهان آب به میزان بیشتری بهره می‌گیرند. در این شرایط دولت در اصلاح تعرفه آب خانگی از اول مهرماه سال جاری در اقدامی خوب اما ناکافی پله های پایینی را کمتر و پله های بالایی را بیشتر افزایش داد. در این مرحله میزان افزایش تعرفه آب خانگی در پله اول تا سوم، ۱۰%، پله چهارم ۱۵%، پله پنجم تا هشتم ۲۰% و پله نهم و دهم ۳۰% تعیین شد. این نحوه افزایش تعرفه نقطه عطفی در عملکرد دولت تلقی می شود که نشان از تصمیمی هوشمندانه دارد؛ زیرا در سال های اخیر، افزایش تعرفه گاز و برق بر خلاف منطق و عدالت به صورت ساده و با درصد یکسان برای تمامی مشترکین –اعم از پرمصرف و کم‌مصرف- اِعمال شده بود. در نتیجه اقدام اخیر دولت در تفاوت قائل شدن میان درصد افزایش تعرفه پله‌های مختلف آب اقدامی شایسته تلقی می‌شود که می‌تواند مشترکین پرمصرف را به صرفه جویی و رعایت الگو ملزم سازد.

۴- در اصلاح تعرفه آب این امکان فراهم بود تا تعرفۀ پله‌های اول تا چهارم (مشترکین کم‌مصرف) ثابت بماند و پله‌های مصرف بالاتر از الگو، با درصد بیشتری افزایش یابد. چرا که مشترکین پرمصرف عموما در مناطق مرفه زندگی می‌کنند و آب شرب را برای آبیاری و استخر و سونا به هدر می‌دهند. البته لازم به تذکر است که در شیوۀ پیشنهادی، تنها تعرفۀ آن بخش از مصرف آب که خارج از الگوست افزایش می‌یابد و قیمت آب در پلکان‌های پایین حتی برای پرمصرف‌ترین مشترکین، یارانه‌ای است. نتیجۀ به‌کارگیری مدل IBT در قالب تعرفه‌های پیشنهادی در جدول زیر آمده است.