الف - غول نفتی در اغما - نسخه قابل چاپ

داده‌هایی که روز دوشنبه از سوی اوپک منتشر شد، نشان داد که بزرگ‌ترین افت ماهانه تولید نفت ونزوئلا طی یک دهه گذشته، همین ماه پیش اتفاق افتاد. به گزارش الجزیره این داده‌های اوپک حکایت از آن دارند که اقتصاد ونزوئلا برای ادامه حیات خود با یک فاجعه اقتصادی درگیر است.

نفت منبع حیات ونزوئلا است. پس از اولین اکتشاف نفت در این کشور در سال ۱۹۱۴، نفت آرام آرام در تمامی جنبه‌های زندگی و اقتصاد این کشور راه یافته است. در ابتدا این ملت فقیر را از چنگال فقر رهانید، سپس سرچشمه ثروت‌های بادآورده در کشور شد. طی دو دهه گذشته، قیمت‌های بالای نفت سبب فربه شدن دولت هوگو چاوز و انقلابی در اقتصاد این کشور شد. درآمدهای سرشار نفتی به چاوز این امکان را داد که به مردم وعده‌هایی دلفریب بدهد: از حذف مطلق فقر در کشور گرفته تا برداشتن گام‌هایی در جهت صلح جهانی.

امروزه، تا ۹۵ درصد درآمدهای ونزوئلا به نفت وابسته است و تقریبا تمام اقلام مصرفی مردم با خرج کردن دلارهای نفتی از دیگر کشورها وارد می‌شود. با کاهش شدید قیمت‌های نفت در فصل‌های اخیر، دولت جدید در این کشور، نیکولاس مادورو، با مشکلات و چالش‌هایی جدی روبه‌رو شده است. ونزوئلا در بین کشورهای تولیدکننده نفت بیشترین آسیب را از افت اخیر قیمت‌های نفتی دیده است. علاوه‌بر کاهش قیمت، کاهش تولید نیز ضربه سنگینی به درآمدهای نفتی و اقتصاد کشور وارد کرده است. به گزارش اوپک تولید نفت این کشور در ماه مه‌تا ۱۲۰هزار بشکه در روز کاهش داشته و اکنون به ۳۷/۲ میلیون بشکه در روز رسیده است. این در حالی است که به گزارش همین سازمان ونزوئلا در ماه فوریه تا ۶۵/۲ میلیون بشکه در روز تولید می‌کرد و سطح تولید این کشور پنج سال پیش به بیش از ۳ میلیون بشکه می‌رسید.

هرچند کاهش در سطح تولید برای این کشور بسیار خطرآفرین است ولی مشکل اصلی این کشور مدیریت ناکارآ برای سرمایه‌گذاری بخشی از درآمدها و سودهای بادآورده نفتی در دوران قیمت‌های بالای نفت برای اکتشاف، توسعه و گسترش میادین نفتی بوده است.

رافائل رامیرز، که بعدها وزیر انرژی و مدیرعامل شرکت ملی نفت ونزوئلا (PDVSA) شد، در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۱ اعلام کرده بود که ونزوئلا در تلاش برای سرمایه‌گذاری برای افزایش تولید در صنعت نفت است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۱۵ تولید نفت کشور به ۴میلیون بشکه در روز و تا سال ۲۰۱۹ با افزایش ظرفیت‌ها و توسعه میادین به ۶ میلیون بشکه در روز افزایش یابد. و البته در دهه‌های آتی نرخ‌های هدف برای رشد تولید در این صنعت بسیار بیشتر خواهد بود.

نمی‌توان پیش‌بینی وی را به خوش‌بینی نسبت داد؛ چرا که ونزوئلا دارای بالاترین ذخایر اثبات‌شده نفت در منطقه اورینوکوفاجا است.

رامیرز در این مصاحبه گفت: «بر اساس مطالعات وزارت زمین‌شناسی ایالات متحده، با توجه به تکنولوژی موجود در این صنعت، ما قادریم تا ۴۵ درصد ذخایر منطقه را استخراج کنیم. یعنی میزان ذخایر نفتی قابل بهره‌برداری در منطقه ۵۱۱ میلیون بشکه است که رقم بسیار قابل توجهی است.» از زمان به قدرت رسیدن هوگو چاوز بسیاری از شرکت‌های نفتی آمریکایی، برزیلی، چینی، هندی و روسی در میادین نفتی این کشور با مساحتی تقریبا ۵۵ هزار کیلومتر مربع در حال سرمایه‌گذاری و فعالیت بوده‌اند و با این همه تولید نفت این کشور روند نزولی را نشان می‌دهد.

از دلایل اصلی شکست ونزوئلا و شرکت ملی نفت این کشور برای افزایش تولید نفت به کمبود میزان سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی در کشور، ناتوانی دولت به سبب مدیریت ناکارآ برای بازپرداخت هزینه‌ها به شرکت‌های طرف قرارداد و تغییرات کلی در محیط کسب‌و‌کار در کشور اشاره شده است. خبرنگاران خبرگزاری الجزیره در سفری که به مناطق نفت‌خیز این کشور داشته‌اند از دریاچه این منطقه بازدید کردند. در گزارش آنها ذکر شده که حباب‌های بالارونده در آب دریاچه نشان‌دهنده ذخایر عظیم گاز در سطح زیر دریاچه بوده که گویای پتانسیل عظیمی برای سرمایه‌گذاری و استخراج نفت از این منطقه است.

ماهیگیری که در نزدیکی این دریاچه زندگی می‌کرد در مصاحبه با خبرنگاران الجزیره از آلودگی بسیار شدید آب دریاچه گفت: «نفت به میزانی با آب دریاچه مخلوط شده و محیط زیست منطقه را آلوده کرده است که دیگر نمی‌توانم از ماهی‌های دریاچه برای خوراک خانواده‌ام استفاده کنم. گاهی بسیار بیشتر از ماهی، نفت در تور من می‌نشیند.» این منطقه نفتی یکی از عظیم‌ترین و قدیمی‌ترین میادین نفتی دنیا خوانده شده است. ایگور هرناندز، استاد انرژی موسسه تحقیقاتی IESA در شهر کاراکاس در ونزوئلا، چنین شرایطی را در این منطقه نشانه‌ای از مدیریت ناکارآی منابع انرژی دولت و نمادی از تغییرات مخرب در صنعت نفت ونزوئلا طی سال‌های اخیر شمرده است: «گویی طی سال‌های اخیر درآمدهای نفتی صرفا به واردات اختصاص یافته و هیچ بخشی از این درآمدها به شکل سرمایه‌گذاری برای رشد تولید در این کشور به صنعت نفت بازنگشته است. پس در اینجا بحث فقط درباره کاهش بهره‌وری در تولید نیست.» برای کارگران صنعت نفت نومیدی اقتصادی وضع بسیار وخیم‌تری دارد. شکایات آنان بازتاب‌دهنده بسیاری از مشکلات کلان اقتصاد ونزوئلا است: کمبود غذا، قطعی‌های مستمر در برق و کمبود دیگر منابع انرژی و افزایش جرم و جنایت. این کارگران در مصاحبه با خبرنگار الجزیره چنین از وضعیت خود در صنعت نفت می‌گویند: «چهار سال پیش وعده‌های زیادی به ما داده شد. قرار بود قراردادهای ما اصلاح شود و درآمدهایمان افزایش پیدا کند ولی طی این سال‌ها ما همچنان امیدوار در انتظاریم و شرایط تنها وخیم‌تر و سخت‌تر شده است.»

برنامه‌های انقلابی دولت چاوز درآمدهای نفت را به بخش‌های دیگری سرازیر کرد و اجازه نداد برای افزایش بهره‌وری تولید و جایگزینی بخش‌های فرسوده صنعت و سرمایه‌گذاری‌های جدید با هدف افزایش تولید بودجه‌ای اختصاص داده شود. ساختن خانه‌هایی برای افراد فقیر، توزیع یارانه‌ها به صورت غذا در سرتاسر کشور، تامین مالی برنامه‌های اجتماعی و آموزشی مانند میشن‌ریباس که بر اساس آن کارگران می‌توانستند از آموزش آزاد و رایگان در سطح دبیرستان برخوردار باشند، نمونه‌ای از این مخارج دولتی بود.

از دیدگاه چاوز و نظریه وی که از آن با عنوان «سوسیالیسم برای قرن ۲۱» یاد شده است، نفت برای همه مردم شمرده می‌شد و PDVSA یا همان شرکت ملی نفت ونزوئلا تنها منبع تامین مالی و تبدیل نفت به نقدینگی تلقی می‌شد و بر اساس همین دیدگاه دلیلی نداشت پولی به این شرکت تزریق شود.

امروزه با در نظر داشتن کمبود غذا و شرایط بحرانی کشور بسیاری از مردم برای تهیه غذا ساعت‌های متمادی در صف فروشگاه‌ها منتظر می‌مانند. صف‌های با کیلومترها طول قوی‌ترین نشانه برای بحران عمیق اقتصادی این کشور است. ونزوئلا در گزارش‌های اقتصادی به عنوان یکی از بدترین کشورها برای سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی کسب‌و کار شمرده شده است و با عنوان «فاجعه‌ای ساخته دست بشر» از آن یاد می‌شود. البته منابع عظیم موجود در کشور این نوید را به شهروندان کشور می‌دهد که اوضاع قابلیت آن را دارد که با اندکی مدیریت صحیح بسیار سریع تغییر کند. حضور شرکت‌های بین‌المللی برای آغاز استخراج نفت‌و گاز می‌تواند سرآغاز این تحولات برای اصلاحات اقتصادی قلمداد شود.
منبع: دنیای اقتصاد