الف - رسانه‌های جمعی یعنی امید و آگاهی

اشاره: مطلبی که می خوانید از سری یادداشت های بینندگان الف است و انتشار آن الزاما به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست. بینندگان الف می توانند با ارسال یادداشت خود، مطلب ذیل را تایید یا نقد کنند.

مشکلات امروزه پیش روی بشریت مشکلات اجتماعی است و ضروری ترین آن مشکلات همان است که ساخته دست ما است. بدون تردید انسان معاصر فقط با آموزش نظری در مراکز آموزشی نمی‌تواند به‌عنوان موجودی کاملاً آگاه قلمداد شود چه بسا در راستای تأمین آگاهی ذهنی و عینی این موجود متفکر آموزش مدرسه‌ای از طریق وسایل ارتباط جمعی، اخبار، مجلات، اطلاعات محیطی، افکار جدید و امکانات تفریحی سالم هم لازم است.

آگاهی اجتماعی، مهمترین ویژگی جهان معاصر است.

همانطور که بر همگان مسلم و مبرهن است در جوامع پیشرفته کنونی افراد انسانی با این هدف که بتوانند به‌طور مستقیم و یا غیر مستقیم نقش خود را در جامعه ایفا کنند سعی می‌کنند در جریان همه امور قرار گیرند و بر همین مبنا است که آکاهی اجتماعی را یک رکن مهم جهان معاصر به شمار آورده‌اند. همین آگاهی است که موجود متفکر امروز را به زندگی اجتماعی و زندگی فردی و همچنین توجه به آزادی‌ها و مسئولیت‌ها علاقه‌مند می‌کند.

رسانه‌های جمعی ارتباط مستقیم با آگاهی بخشی دارند.

در وصف اهمیت ارتباط در دنیای معاصر همین بس که از طریق ارتباط مقصود خود را بیان می‌کنیم زیرا فقط بوسیله ارتباط است که توانائی افراد برای انتقال معلومات، تجارب، و آرزوها بنا گرفته می‌شود که در تکمیل این جمله گفته‌اند ارتباط سنگ بنای جامعه و موجب ارتقا و تکامل فرهنگ است. در صورت فقدان ارتباط نوع انسان محو می‌شود و تمام جریانات اجتماعی هم به ارتباط متکی است.

بهترین شاهد اهمیت ارتباط گفته الوین تافلر است که دنیای کنونی را انقلاب ارتباطات توصیف می‌کند و اظهار می‌دارد "انقلاب ارتباطات تصویر پیچیده‌تر از خود ما را نشان می‌دهد و ادامه می‌دهد" چندین دهه طول کشید تا با تلفن و رادیو مأنوس شدیم".

نقش آموزشی و پرورشی وسایل ارتباط جمعی محصول انتشار اطلاعات علمی، عینی این وسایل است.

به نظر می‌رسد نقش اصلی ارتباطات، انتشار جریان و رویدادهای اجتماعی است و همین امر به انسان کمک می‌کند محیط اجتماعی را بهتر بشناسد و با توجه به آن احتیجات خود را رفع کند و در اثر همین کاکرد رسانه‌ها است که برای رسانه‌ها نقش آموزش موازی و نقش آموزش دائمی قائل شده‌اند.

رسانه جمعی و ارضای روح پر نیاز بشر
واضح است که انسان وجودی خودخواه دارد و ویژگی خودخواهی یک ویژگی ذاتی بشریت است. از آنجائی که انسان به ابتکارات خود عشق می‌ورزد تشویق اساسی‌ترین نیروی محرک محسوب می‌شود و به دنبال این موضوع ایرادگیری هم بزرگترین عیب انسان محسوب شده است. از آنجائی که برنامه‌ها و تولیدات رسانه‌های جمعی خود منبع آرامش، شادی، رفع یأس، رفع کننده ناامیدی، تأمین کننده عزت خواهی در برابر مشکلات است انسان با مراجعه به این‌گونه منابع آگاهی بخش حتمأ در سطح مساوی با انسان‌های دیگر قرار نخواهد گرفت.

اما رسانه‌های دیداری و شنیداری با رسانه‌های مکتوب آثاری متفاوت از همدیگر در جامعه دارند که این تفاوت‌ها در نوع و کاربرد آن‌ها آشکار می‌شود. در باب این تفاوت می‌توان به این مسأله که گوش دادن و تماشا کردن فرصت انتقاد ایجاد می‌کند اشاره کرد چون وسایل ارتباط جمعی با ایجاد ارتباط غیر مستقیم جامعه توده‌ای ایجاد می‌کنند.

رقابت در رسانه‌های شنیداری
یکی از لوازم سوددهی و سودطلبی رقابت است و در این سیستم است که حدف رقیب با تأکید بر نوع پرستی و عدالت اجتماعی مباح و طبیعی است. تبلیغات در این نوع رسانه‌ها آنقدر مهم است که به‌صورت رشته‌ای آموزشی و شغلی ترسیم شده است. از همین رو است که تبلیغات را دوران میل و رغبت نامیده‌اند هر چند ممکن است این رغبت کاذب باشد یا با منافع مصرف کنندگان منافات داشته باشد.

در نظام ارزشی بدیهی است که تبلیغات مفهوم و شرایط دیگری می‌یابد یعنی احتیاجات مردم به طور واقعی تأمین آن نیازمندی ضرورری است که در چنین مفهومی بازار رقابت مفهوم پیدا می‌کند.